|
ELEMENTY I DETALE ARCHITEKTONICZNE
Parteluz – kolumienka dzielÄ…ca otwór okienny (Hiszpania).
Paza – w ludowym drewnianym budownictwie pionowy rowek wyciÄ™ty w sÅ‚upie.
Pendentyw – wrożnik, żagielek – rodzaj maÅ‚ego narożnego wysklepka w ksztaÅ‚cie trójkÄ…ta, stosowany w kopuÅ‚ach o kolistej budowie.
PiedestaÅ‚ – podstawa kolumny, skÅ‚adajÄ…ca siÄ™ z bazy, kostki i gzymsu.
Pilaster – element w formie pÅ‚askiego lub póÅ‚okrÄ…gÅ‚ego wystÄ™pu z lica Å›ciany, również z bazy i cokoÅ‚u.
Pinakiel – fiala – element w ksztaÅ‚cie wysmukÅ‚ej kamiennej sterczyny i kwiatonem na szczycie. WieÅ„czy przypory, naroża, wimpergi, portale.
Plafoniera – przysufitowa oprawa oÅ›wietleniowa.
Plinta – czworoboczna pÅ‚yta, umieszczana pod bazÄ… kolumny lub filaru.
PÅ‚ycina – miejsce obramione na boazerii, Å›cianie, elemencie architektonicznym.
Portal – obramienie otworu drzwiowego, urozmaicone narożnymi elementami architektonicznymi i rzeźbiarskimi.
Portfenetr – okno siÄ™gajÄ…ce do podÅ‚ogi, czasem wychodzÄ…ce na pÅ‚ytki balkonik (lub taras), zabezpieczone zewnÄ™trznÄ… balustradkÄ….
Portyk – zewnÄ™trzna część budowli, osÅ‚aniajÄ…ca gÅ‚ówne wejÅ›cie, otwarta z jednej strony kolumnadÄ… lub rzÄ™dem filarów na wysokość pierwszej lub drugiej kondygnacji, czÄ™sto zwieÅ„czony trójkÄ…tnym frontonem, wysuniÄ™tym do przodu.
PosÄ…g – statua – peÅ‚noplastyczna rzeźba przedstawiajÄ…ca postać ludzkÄ….
Postument – podstawa (zwykle przenoÅ›na) w formie kolumny, graniastosÅ‚upa, konsoli itp., na której ustawia siÄ™ rzeźbÄ™, wazon, zegar czy kandelabr.
Prezbiterium – część koÅ›cioÅ‚a przeznaczona dla duchowieÅ„stwa, oddzielona od nawy gÅ‚ównej podwyższeniem, balustradÄ…. W prezbiterium znajduje siÄ™ oÅ‚tarz gÅ‚ówny.
Profil – ozdobna listwa wystÄ™pujÄ…ca z lica Å›ciany.
Protoma – w architekturze Starożytnego Wschodu – wyobrażenie przedniej (lub górnej) części ciaÅ‚a zwierzÄ™cego (np. byka, lwa, gryfa).
Przezrocze – nieoszklony otwór w Å›cianie o dekoracyjnym wykroju, wypeÅ‚niony ażurowÄ… dekoracjÄ….
Przypora – pionowe wzmocnienie zewnÄ™trzne Å›ciany budowli w formie wysuniÄ™tej do przodu klinowatej części muru. ByÅ‚a typowa dla gotyku.
Putto – motyw dekoracyjny w postaci maÅ‚ego nagiego chÅ‚opczyka.
Pylony – w architekturze starożytnego Wschodu, gÅ‚ównie Egiptu – masywne budowle kamienne o ksztaÅ‚cie trapezoidalnym, stawiane z obu stron bramy wiodÄ…cej do Å›wiÄ…tyni lub paÅ‚acu, zdobione zwykle pÅ‚askorzeźbami i napisami.
Relief – kompozycja rzeźbiarska wykonana na pÅ‚ycie kamiennej, drewnianej lub metalowej z pozostawieniem w niej tÅ‚a.
Rostra – ozdoba architektoniczna w ksztaÅ‚cie dzioba starożytnego okrÄ™tu.
Rotalit – rodzaj okienka w stropie lub Å›cianie.
Rozeta – duży kolisty otwór okienny w szczytach lub nad portalami wypeÅ‚niony dekoracjÄ… o ukÅ‚adzie koncentrycznym lub motyw kwiatu w ornamentyce z doÅ›rodkowym ukÅ‚adem pÅ‚atków.
Ryzalit – część budynku wysuniÄ™ta ku przodowi na wysokoÅ›ci wszystkich kondygnacji.
SÅ‚użki – pionowe, cienkie elementy o przekroju waÅ‚ka lub póÅ‚waÅ‚ka, zespolone z wolno stojÄ…cym filarem, na który przenoszÄ… za poÅ›rednictwem żeber ciężar sklepienia.
SpÅ‚yw – element architektoniczny lub rzeźb, wiążący Å‚agodnie spÅ‚ywajÄ…cÄ… liniÄ… dwie kondygnacje różnej wysokoÅ›ci.
Spolia – dzieÅ‚o sztuki lub element architektoniczny przeniesiony i wÅ‚Ä…czony do nowej budowli.
Stalle – kamienne lub drewniane Å‚awy przeznaczone dla duchowieÅ„stwa, ustawiane w prezbiterium.
Stela – pionowa pÅ‚yta kamienna zdobiona rzeźbami.
Sterczyna – pionowy, wieÅ„czÄ…cy element dekoracyjny (pinakiel, obelisk).
Stoa – portyk kolumnowy zamkniÄ™ty Å›cianÄ… tylnÄ…, czasem z pomieszczeniami w gÅ‚Ä™bi.
TÄ™cza – otwór w tzw. tÄ™czowej Å›cianie.
Tralka – balas – pionowy element balustrady.
Trompa – element narożny, sklepiony w ksztaÅ‚cie wycinka stożka.
Tondo – relief skomponowany w kole.
Tryglif – prostokÄ…tna pÅ‚yta z dwoma pionowymi żłobkami dzielÄ…cymi jÄ… na trzy pola, wystÄ™puje na przemian z metopami we fryzach.
Tryptyk – typ oÅ‚tarza skÅ‚adajÄ…cego siÄ™ z trzech części; Å›rodkowej nieruchomej i dwóch ruchomych zamykanych skrzydeÅ‚.
Tympanon – wewnÄ™trzne pole trójkÄ…tnego frontonu.
Wimperga – dekoracyjny szczyt gotycki w zwieÅ„czeniu portalu lub okna.
Witraż – kompozycja figuralna lub ornamentalna, wykonana z kawaÅ‚ków kolorowego szkÅ‚a ujÄ™tych w oÅ‚owiane ramki, stanowiÄ…ca wypeÅ‚nienie otworu okiennego.
Woluta – Å›limacznica – element rzeźbiarsko-architektoniczny w ksztaÅ‚cie spirali, zwoju lub litery S.
Wykusz – część budynku, wysuniÄ™ta przed lico Å›ciany na zewnÄ…trz, na wysokoÅ›ci jednej lub kilku kondygnacji ponad parterem. | 
